fbpx
×

Les personnages et les objets

nr katalogowy: 9

Kantor Tadeusz

(1915–1990)

Les personnages et les objets
1972

Estymacja:

750 000-850 000 PLN

Cena wylicytowana:

500 000 PLN

olej / płótno
100 × 80 cm
sygnowany, datowany i opisany na odwrociu p.g.: T. Kantor |
Kraków | 7, 1972 | „Les personnages | et les objets”
na odwrociu na płótnie papierowa nalepka wywozowa z datą 10 I 73, na blejtramie papierowa nalepka z opisem: [nieczytelne] 1067A | T. KANTOR | „LES PERSONNA | GES | ET LES | OBJETS”


Praca posiada certyfikat autentyczności podpisany przez Lecha Stangreta.


Tadeusz Kantor to jeden z najważniejszych polskich twórców awangardowych XX wieku. Był malarzem, rysownikiem, scenografem, reżyserem i teoretykiem sztuki, a także wybitnym reformatorem teatru. Tuż przed wojną, w latach 1934–1939 studiował na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, w pracowniach Władysława Jarockiego i Karola Frycza. W czasie okupacji założył Podziemny Teatr Niezależny, gdzie wystawił inscenizację „Balladyny” Juliusza Słowackiego (1943) i „Powrotu Odysa” Stanisława Wyspiańskiego (1944). Współtworzył Grupę Młodych Plastyków, a w 1948 roku współorganizował I Wystawę Sztuki Nowoczesnej w Krakowie, najważniejsze wydarzenie artystyczne przed wprowadzeniem doktryny socrealizmu. W 1950 roku, na cztery lata, wycofał się z oficjalnego życia artystycznego, by powrócić do niego w 1955 roku. Założył wówczas (wraz z Marią Jaremą i Kazimierzem Mikulskim) Teatr Cricot 2 – kontynuację przedwojennego Teatru Artystów Cricot, prowadzonego przez Józefa Jaremę. Dwa lata później reaktywował również działającą w latach 30. Grupę Krakowską.

Z Teatrem Cricot 2, bazując na sztukach Stanisława Ignacego Witkiewicza, realizował w kolejnych spektaklach Teatr Autonomiczny („Mątwa”, 1956), Teatr Informel („W małym dworku”, 1961), Teatr Zerowy („Wariat i zakonnica”, 1963), Teatr Happeningowy („Kurka wodna”, 1967), Teatr Niemożliwy („Nadobnisie i koczkodany”, 1973). Wówczas też rozpoczął poszukiwania własnego języka malarskiego – w końcu lat 50. i na początku 60. poddał się automatycznemu zapisowi sztuki informel, która stawała się niezwykle popularna na Zachodzie. Na wystawie w warszawskiej Galerii Po prostu i inauguracji Galerii Krzysztofory w Krakowie Kantor po raz pierwszy zaprezentował abstrakcyjne kompozycje, które na stałe zmieniły bieg rodzimej sztuki.

Na początku lat 60. Tadeusz Kantor wcielał w życie autorską ideę ambalaży, polegająca na opakowywaniu przedmiotów codziennego użytku i włączanie ich w kompozycję obrazu. Od 1965 roku współpracował z Galerią Foksal i zrealizował wówczas szereg akcji performatywnych, m.in. „Panoramiczny happening morski” (1967), „Lekcja anatomii wedle Rembrandta” (1968), „Multipart”, (1970–71). W 1975 roku ogłosił manifest Teatru Śmierci, realizując legendarny spektakl „Umarła klasa”. W latach 80. pokazał z Teatrem Cricot 2 kolejne słynne spektakle: „Wielopole, Wielopole” (1980), „Niech sczezną artyści” (1985) i „Nigdy tu już nie powrócę” (1988).

Pod koniec lat 80. powrócił do malarstwa figuratywnego – stworzył m.in. wymowny cykl obrazów „Dalej już nic”, w których dokonał rozrachunku z własnym życiem i twórczością.

Prezentowana praca powstała w 1972 roku, w dojrzałym okresie twórczości malarskiej Tadeusza Kantora. Artysta miał już ugruntowaną pozycję w polskim i zagranicznym świecie sztuki, którą zdobył dzięki pionierskim realizacjom informelowym oraz działaniom na pograniczu happeningu, performansu i malarstwa. W 1964 roku Kantor zaczął realizować pierwsze ambalaże, czyli malarskie „opakowania” przedmiotów codziennego użytku. Według artysty gest osłonięcia obiektu miał na celu jego odzyskanie dla sztuki, ale też bardzo szybko stał się narzędziem kompromitacji wysokiej kultury. Według Marka Świcy „Kantor pojmował ideę ambalaży bardzo szeroko, eksploatując ją niemal do końca życia w malarstwie”. Prezentowana praca jest tego najlepszym przykładem. Kantor powtórzył w niej układ znany z najpopularniejszych ambalaży z parasolem – zamiast rzeczywistego, zakrytego jasną powłoką farby przedmiotu, wykonał jego malarskie odwzorowanie, łącząc je z abstrakcyjną przestrzenią i realistycznym, szkicowym portretem, przywołującym na myśl projekty kostiumów do jego spektakli.

W drugiej połowie lat 60. powstawały najsłynniejsze ambalaże Kantora, łączące w sobie przedmioty i portrety, często pełnopostaciowe, rozczłonkowane, przywodzące na myśl Nową Figurację. Hanna Ptaszkowska pisała o nich:

„Możliwością, która może równie fascynować, jak gra realnego z iluzją, jest zdolność wydzielenia przez obraz własnej substancji – substancji, która nie ma już wiele wspólnego z tzw. materią malarską. Jest to reaktywowana materia ciała ludzkiego, ciała, które w przypadku Kantora stało się najbardziej rewelacyjną, szokującą i perwersyjną wersją ambalażu. […] Co jest najbardziej zadziwiające – to fakt, że obrazy te osiągnęły ekspresję właściwą portretom, osiągnęły ludzką wymowę – zróżnicowany i sugestywny wyraz. Najsubtelniejsze treści psychiczne zdołały wydobyć się na zewnątrz, mimo że tak starannie zostały ukryte – tak nieodwracalnie, zdawałoby się, pogwałcone. A więc, raz jeszcze, i to w najbardziej nieoczekiwany sposób, sprawdziła się fascynująca możliwość, którą odkrył Kantor w zjawisku – ambalaż.” *

Kantor rozszerzył działania ambalażowe na performatywne działania z aktorami – oplatał ich sylwetki taśmami papieru, tkaninami, fragmentami rozdartego płótna, tworząc działania z pogranicza sztuk wizualnych i teatru.


* Hanna Ptaszkowska, Kim jest Tadeusz Kantor?, „Twórczość” 7 (1968), s. 120.