Martwa natura nr 566 stanowi studium przygotowawcze do obrazu Martwa natura z rysunkiem, który został namalowany między 16 a 20 czerwca 1954 roku. To szkic kompozycji, którą Wróblewski zaaranżował we własnej pracowni. Na sporej, drewnianej skrzyni postawił okrągły wazon ze świeżo zerwanymi gałęziami kwitnącego jaśminu. Powyżej umieścił jeden ze swoich szkiców akwarelowych, najprawdopodobniej przedstawiający industrialny pejzaż. Ponad rysunkiem zawiesił ciężką tkaninę – stworzył w ten sposób swoisty „ołtarz” dla umieszczonej tam pracy. Szkic przedstawia domową aranżację z innej niż w gotowym obrazie perspektywy – dzięki temu możemy w pełni zaobserwować proces powstawania tego dzieła sztuki.
niedatowany
tusz / papier
29,3 × 41,9 cm
na odwrociu: [Teresa prasująca, Kompozycja figuralna
nr 816]
Kolekcja prywatna
1954
olej / płótno
60 × 78 cm
na odwrociu: [Piwonie]
Kolekcja prywatna
[Martwa natura z rysunkiem] powstała trzy lata przed tragiczną śmiercią artysty. Wróblewski wykorzystał dwie strony tego samego płótna, odwzorowując dwie różne przestrzenie. To bardzo charakterystyczny zabieg, który krytycy i historycy sztuki uznają za swoisty, celowy program twórczości Andrzeja Wróblewskiego, poprzez który artysta tworzył dodatkowy, niejako „wewnętrzny” dialog w samym obrazie.
W przypadku prezentowanej kompozycji częściej wystawiano i opisywano [Martwą naturę z rysunkiem]. Znajdujące się na odwrocie [Piwonie] historia sztuki traktowała jako luźną, malarską notatkę, nieznaczące studium, warte mniejszej uwagi niż „główne” dzieło. Przed przystąpieniem do pracy Wróblewski wykonał dwa szkice przygotowawcze do utrzymanej w błękitnej kolorystyce martwej natury. Obydwa narysował piórkiem, zapisując układ kompozycyjny z dwóch różnych perspektyw.
Warto nadmienić, że [Martwa natura…] powstała w okresie panującego w Polsce socrealizmu, który proklamowano w 1949 roku. Wróblewski miał za sobą „epizod socrealistyczny”, podczas którego stworzył kilka monumentalnych obrazów na zlecenia partyjne i państwowe. Jak zauważyła Barbara Banaś, w tym samym czasie:
„[…] w zaciszu pracowni oddawał się malowaniu tak niegdyś wykpiwanych martwych natur. Układał kompozycje z znajdujących się w zasięgu ręki przedmiotów – butelki na tle kraciastej zasłony, glinianego wazonu z kwiatami na drewnianej skrzyni. Uwieczniał fragment wnętrza – szafkę z malarskimi przyborami, drzwi z płaszczem zawieszonym na haku, teczkę rzuconą niedbale na krzesło, skrzynkę z butami”*.
[Martwa natura z rysunkiem] to szczególny obraz w twórczości Andrzeja Wróblewskiego. Jest przykładem intymnego zapisu wnętrza pracowni artysty, lecz z wyraźnym zaznaczeniem profesji malarza, jego dialogu z obrazem w obrazie i tym samym – z wielowiekową tradycją historii sztuki, analizującą również przestrzenie atelier artysty. Umiejscowienie w centrum kompozycji wykonanego uprzednio rysunkowego pejzażu zwraca uwagę odbiorcy na hierarchę wartości twórcy. Najważniejsza dla niego była sztuka – to wokół niej budował swój mikro-świat.
[Tekst pochodzi z katalogu towarzyszącemu Pokazowi kolekcjonerskiemu prac Andrzeja Wróblewskiego, LIBRA Dom Aukcyjny, 17 czerwca–15 lipca 2019, Andrzej Wróblewski (1927–1957). Obraz przekonywający bezwzględnie. Pokaz kolekcjonerski, Warszawa 2019, s. 26–31]
* B. Banaś, Andrzej Wróblewski, Warszawa 2006, s. 58.