13th Game 7 × 7

Struktura świata zbudowana jest z elementów przypadkowych, a rzeczywistość pełna jest sytuacji losowych[1] – Ryszard Winiarski

Ryszard Winiarski to malarz, twórca form przestrzennych, scenograf i pedagog. Jeden z najwybitniejszych polskich przedstawicieli abstrakcji geometrycznej i indeterminizmu w sztuce.

Na scenie artystycznej Winiarski pojawił się nieoczekiwanie w 1966 roku, kiedy to świeżo po obronie dyplomu na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, otrzymał główną nagrodę na odbywającym się w Puławach Sympozjum Artystów Plastyków. Ryszard Winiarski, zanim rozpoczął studia plastyczne na Wydziale Malarstwa, ukończył Politechnikę Warszawską, gdzie uzyskał tytuł inżyniera na Wydziale Mechaniki Precyzyjnej. Jeszcze podczas studiów technicznych uczęszczał do pracowni Aleksandra Kobzdeja jako wolny słuchacz. W latach późniejszych studiował także scenografię i typografię. Równoczesne silne zainteresowanie sztuką i nauką miało decydujący wpływ na kształt jego praktyki i teorii artystycznej, którą konsekwentnie rozwijał przez całe życie.

Koncepcja obrazów o konstrukcji zdeterminowanej przez przypadek – rzut monetą lub kostką do gry, najpewniej zrodziła się na seminarium profesora Mieczysława Porębskiego poświęconym związkom nauki i sztuki. W 1966 roku Winiarski zaproponował pracę dyplomową pt. Zdarzenie-informacja-obraz. Już wtedy dzieło poddaje ścisłemu rygorowi kompozycyjnemu opierającemu się na zespoleniu gestu plastycznego z matematycznymi zagadnieniami, takimi jak statystyka, rachunek prawdopodobieństwa czy teoria gier. Działaniom tym pozostaje wierny przez znakomitą większość swojej kariery artystycznej pozostawiając po sobie dzieła-obszary będące produktem procesu teoretycznego i myślowego. Przy okazji jednej z wystaw w latach 70. artysta tak opisywał swoje działania:

Przystępując do budowania obrazu czy obiektu (nazywam je zresztą częściej obszarami, gdyż nie jestem pewny czy nazwa »obraz« odpowiada ich charakterowi) ustalam przede wszystkim reguły postępowania, reguły gry, a potem zapraszam przypadek do udziału w realizacji. Źródłem losu może być moneta, kostka do gry, ruletka, tablica liczb przypadkowych czy wreszcie odpowiednio zaprogramowany komputer. Na powierzchni czy w przestrzeni odbywa się specyficzna rozgrywka poddana prawom logiki przypadku[2].

Sztuka Winiarskiego, mimo pozornej monotonii, odznacza się fascynującą różnorodnością. Nieustanne zmiany na poziomie dynamiki kompozycji, dokładanie elementów przestrzennych czy wreszcie eksperymenty kolorystyczne czy kinetyczne sprawiają, że artysta będąc zamkniętym w schemacie cały czas ewoluował.

Winiarski był na gruncie polskim jednym z prekursorów odejścia od sztuki żywiołowej i spontanicznej spod znaku informel czy malarstwa materii na rzecz obiektywizacji i intelektualizacji cechujących wówczas dopiero rozwijający się konceptualizm. Z filozoficznego punktu widzenia artysta dokonuje własnej interpretacji reguł zawartych w naturze. System Winiarskiego, z jego niestrudzonym badaniem niemal nieskończonych możliwości układów czarno-białych (rzadziej barwnych) kwadratów na płaszczyźnie płótna, może być postrzegany jako plastyczna opowieść o determinowanych przez przypadek fizycznych i biologicznych procesach zachodzących na Ziemi.

[1] Ryszard Winiarski. Notatnik czerwcowy, katalog wystawy w BWA we Wrocławiu, red. zbior., Wrocław 1975, s. nlb.

[2] R. Winiarski, bez tytułu (wstęp do katalogu), [w:] Ryszard Winiarski. Próby wizualnej reprezentacji rozkładów artystycznych, katalog wystawy w BWA w Łodzi, red. T. Sondka, Łódź 1974, s. nlb.