[Abstrakcja – miasto]

Prezentowana praca powstała w 1948 roku, zaledwie trzy lata po zakończeniu II wojny światowej. Andrzej Wróblewski był wówczas studentem na Wydziale Malarstwa i Rzeźby krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych oraz Historii Sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jego pierwsze prace utrzymane były w obowiązującym w akademickim nauczaniu duchu kapistowskim. Artysta jednak niezwykle szybko odszedł od proklamowanej doktryny na rzecz tworzenia oryginalnych form przestrzennych i geometryzujących realizacji, czego przykładem jest „Abstrakcja – miasto”. 1948 rok to czas niezwykle istotny dla twórczości malarza – to właśnie wówczas debiutował na I Wystawie Sztuki Nowoczesnej oraz zainicjował powstanie w krakowskiej akademii, przy Związku Akademickiej Młodzieży Polskiej, Grupy Samokształceniowej, do której przystąpili m.in. Przemysław Brykalski, Andrzej Strumiłło i Andrzej Wajda. Było to pierwsze, instytucjonalne wystąpienie przeciwko doktrynie koloryzmu – przez wielu historyków sztuki oceniane jest jako prymarne działanie w ramach poszukiwania na wskroś współczesnej formuły plastycznej. Dla Wróblewskiego w sztuce elementy estetyczne i ideologiczne powinny stanowić spójną całość. Opowiadał się przeciwko bezideowej, postimpresjonistycznej sztuce swoich profesorów na rzecz tworzenia dzieł zaangażowanych, związanych z aktualnymi problemami społecznymi i politycznymi. Konrad Nałęcki, również członek Grupy, pisał: „Powstaliśmy na zasadzie prostego serdecznego skupienia się grupy przyjaciół, związanych niewątpliwie ideologią partii, dla których sprawy postępu sztuki i jej rozwoju były nierozerwalnie związane z postępem społecznym w ogóle”*. Wróblewski powoli stawał się marksistą. Uważał, że zmiana sposobu nauczania na uczelniach artystycznych nie będzie możliwa, dopóki wszyscy profesorowie nie wstąpią do partii. Na łamach lokalnych mediów członkowie Grupy postulowali usunięcie prof. Eibischa z funkcji rektora.

Wróblewski – wraz z Andrzejem Wajdą i innymi – w rzeczywistości utorował drogę do wprowadzenia w Polsce doktryny socrealistycznej. Prezentowana abstrakcja geometryczna to właściwie jeden z ostatnich przykładów niezaangażowanej sztuki nieprzedstawiającej w twórczości Wróblewskiego.

* D. Niedziałkowska, A. Wajda, Sztuka w „Arwie”. Być głosem naszych zamordowanych, „Obieg” (12.03.2008).