Bez tytułu

olej / płótno

50 × 44 cm

56 × 46 cm (z oprawą)

Stasys Eidrigevičius, malarz, plakacista, twórca ekslibrisów, rysunków, ilustracji książkowych, happeningów i instalacji. Urodził się we wsi Medyniszki na Litwie z ojca Polaka i matki Litwinki. W latach 1964–68 uczęszczał do Szkoły Rzemiosł Artystycznych w Kownie, gdzie uczył się na wydziale artystycznego projektowania wyrobów ze skóry. Studia artystyczne na wydziale malarstwa i grafiki rozpoczął w 1968 roku w Instytucie Sztuk Pięknych w Wilnie. Dyplom uzyskał w 1973 roku. Ten międzynarodowej sławy artysta od 1980 roku na stałe mieszka w Polsce. Artysta zdobył wiele nagród na międzynarodowych wystawach i konkursach m.in. na Międzynarodowym Biennale Exlibrisu Współczesnego w Malborku, Interexlibris we Frederikshavn, Międzynarodowej Wystawie Ilustracji dla Dzieci w Bratysławie, 9. Konkursie „Premio Europeo” i 9. Międzynarodowym Biennale Plakatu w Warszawie. Jest twórcą cenionych ilustracji książkowych, za które otrzymał między innymi Grand Prix na Międzynarodowym Konkursie na Ilustrację Książkową dla dzieci w Barcelonie w 1986 roku. W 1994 roku tygodnik „Polityka” przyznała artyście „Paszport” za całokształt twórczości. Sześć lat później artysta został uhonorowany litewskim Orderem Giedymina, zaś w 2001 roku litewską narodową nagrodą w dziedzinie sztuki. Wszystkie realizacje Eidrigevičiusa łączy specyficzna atmosfera surrealizmu z wyraźnymi akcentami ironii i groteski. Sztuka ta wywodzi się w prostej linii z symbolizmu i surrealizmu, tworzy jednak unikalny, odrębny i spójny świat. Eidrigevičius posługuje się głównie rysunkiem, stosując węgiel, kredki i pastele a czasami także gwasz. Technikę pasteli artysta odkrył dla siebie w 1984 roku w Berlinie Zachodnim. Pod koniec lat 90. zainteresował się także fotografią jako medium wypowiedzi twórczej. Admiratorem twórczości artysty był Ryszard Kapuściński, który zauważał, że: „Stasys osiągnął to, o czym marzy każdy artysta – stworzył swój świat. Do tego świata wprowadza na bez żadnych wstępnych zabiegów, bez przygotowań, bez objaśnień, bez uprzednich wtajemniczeń.”*.

Eidrigevičius chętnie sięga po motyw twarzy-maski, tworząc quasi-portretowe pastele i obrazy olejne, przedstawiające postaci istniejące na granicy realności i bajki. Hipnotyzując przenikliwością spojrzenia, wyrażają on zróżnicowane stany emocjonalne rozpięte pomiędzy euforią a melancholią. Na niektórych twarzach widnieją fragmenty bandaży, wzmacniających pesymistyczną, liryczną atmosferę prac Eidrigevičiusa. O tym częstym motywie twórczości Stasysa Monika Kuc pisała:

niektórzy sądzą, że to twarz dziecka. Moim zdaniem – raczej człowieka dorosłego, który nie zatracił dziecięcej wrażliwości, mimo rosnącego ciężaru doświadczeń w niekończących się wędrówkach**.

Świat Eidrigevičiusa jest królestwem groteski, lecz mimo tego nie wzbudza lęku i grozy, ujmując melancholijnym nastrojem.

Twarzom-maskom Eidrigevičiusa towarzyszą niekiedy także obszerne teksty pisane pismem odręcznym w różnych językach. Prezentowana praca stanowi przykład takiego połączenia składników ikonicznych i tekstualnych. Artysta zastosował tutaj zabieg nakładania się obrazu i tekstu sformułowanego w języku polskim. Oglądając ten obraz warto wspomnieć niezwykle trafne słowa Ryszarda Kapuścińskiego:

Stasys przekazuje nam ważną myśl, że tak naprawdę w życiu wszystko jest ze sobą przemieszane. Przemieszane są lata i kolory, doświadczenia i kształty. Przemieszana jest realność i złuda, fakty i bajki. Przemieszane jest dzieciństwo i dojrzałość, sielskość i klęska*.

W dziele Eidrigevičiusa poetycki przekaz dotyczący powrotu w krainę dzieciństwa zakrywa rozmazaną postać o hipnotyzujących, białych oczach. Artysta pokrył ponadto niektóre słowa żółtą farbą, dokonując swoistej autokorekty przekazu słownego. Wykreował swoisty palimpsest, w którym ludzkie życie przeplata się z malarstwem i poezją w nigdy niekończącym się procesie przemian.

* M. Kuc, Stasys 60, Warszawa 2011, s. 17.

** Tamże, s. 15.