Demonstracja obrazów (szkic)

akwarela, ołówek / papier

20,9 × 23,3 cm

39 × 41,5 cm (w oprawie)

datowany śr.d.: 1933–59

Prezentowany rysunek to szkic do jednego z najważniejszych obrazów Marka Włodarskiego (Henryka Strenga), namalowanego w 1933 roku w Lwowie. Obecnie praca znajduje się w zbiorach Muzeum Sztuki w Łodzi (numer inwentarzowy: MS/SN/M/1064). Szkic również powstał w tym samym czasie, jednak artysta dokonał w nim pewnych zmian w 1959 roku, na niedługo przed swoją śmiercią. Rok powstania „Demonstracji obrazów” stanowił przełom w politycznej historii Europy i zapowiadał największą katastrofę XX wieku – II wojnę światową. W styczniu Adolf Hitler został mianowany kanclerzem III Rzeszy, a już kilka miesięcy po objęciu przez niego władzy rozpoczęły się procesy palenia książek i tworzenia określonych regulacji w obrębie kultury, co zaowocowało, w drugiej połowie lat 30., niszczeniem niezgodnych z nową polityką artefaktów artystycznych i tworzeniem wystaw „sztuki zdegenerowanej”. Rysunek Włodarskiego może być więc uznany za dzieło z jednej strony obrazujące dynamiczne nastroje społeczne swoich czasów, a z drugiej – profetyczną zapowiedź nowego porządku.

W 1933 roku Henryk Streng przyłączył się do nowej lwowskiej grupy artystycznej „Neoartes”,  zawiązanej w ramach istniejącego już LZZAP. Jej członkami byli również Otto Hahn, Jerzy Janish, Wojciech Krzywobłocki i Aleksander Reimer. W listopadzie tego roku we foyer Teatru Rozmaitości we Lwowie odbyła się jedyna wystawa tej grupy – Streng bierze w niej udział. Artyści dyskutują nad problemem tzw. nowego realizmu: wśród członków została rozesłana ankieta stworzona przez Włodarskiego. „Demonstrację obrazów” z powodzeniem można zaliczyć do rodzącego się w twórczości Strenga nurtu faktorealizmu, który wynikał niejako ze wzmożonej działalności społeczno-politycznej malarza. Wówczas wstąpił on do Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom, powstałej w 1922 roku.

Temat demonstracji obrazów rozwinie Włodarski po wojnie, nadając mu jednak inną formę i użyje tego motywu jako przejścia do widzenia na wpół abstrakcyjnego.

„Jego własną inwencją ikonograficzną był kilkakrotnie powtarzany temat „demonstracji obrazów”. […] Na rysunku z 1933 roku dwóch młodzieńców podnosi do góry na wyprostowanych rękach dwa obrazy. Rysunek utrzymany jest w stylu faktorealizmu, którego program sformułowali malarze lwowscy wywodzący się tak jak Włodarski z surrealizującej grupy Artes. […] W połowie lat 30. Włodarski maluje strajki i barykady. Czasy silnej polaryzacji politycznej nie ominęły także środowisk artystycznych. Dlatego też tak bardzo obrazy Marka Włodarskiego z tego czasu (nie dlatego, że zapowiadają socrealizm) przypominają to, co w końcu lat 40. malował Andrzej Wróblewski – choćby jego cykl „Rozstrzelań”*.

* Cyt. za: Od strajków do abstrakcji, „Gazeta Wyborcza” (23.04.2003)