Firmament

wystawiany:

• Erna Rosenstein, Biuro Wystaw Artystycznych w Pile, 1980.
• X Festiwal Polskiego Malarstwa Współczesnego, Szczecin, 1980.

literatura:

• Erna Rosenstein, katalog wystawy w Biurze Wystaw Artystycznych w Pile, Piła 1980, s. nlb.

Erna Rosenstein (1913-2004) – malarka, twórczyni kolarzy, obiektów i książek artystycznych. Poetka żydowskiego pochodzenia.

W latach 1932-1934 studiowała na wiedeńskiej Frauen Akademie, a następnie (1934-1937) na Wydziale Malarstwa ASP w Krakowie, gdzie zetknęła się z Jadwigą Maziarską i Jonaszem Sternem. Od 1936 roku była nieformalnie związana z I Grupą Krakowską oraz współpracowała z Teatrem Cricot. Przełom lat 1937-1938 spędziła w Paryżu, gdzie silnie oddziałała na nią wystawa surrealistów, a także, obejrzana w drodze powrotnej przez Niemcy, szydercza wystawa Entartete Kunst. Rosenstein zadebiutowała kilka miesięcy przed wybuchem wojny w Domu Plastyków w Krakowie. Po wydarzeniach z września 1939 roku wyjechała z rodzicami do Lwowa, a wraz z wkroczeniem Niemców do miasta rodzina została przeniesiona do tamtejszego getta. Tam Erna Rosenstein była świadkiem zabójstwa rodziców, co później naznaczyło jej twórczość. Wielokrotnie powracała do tamtego wydarzenia próbując zobrazować ciało narażone na zagrożenie. W jej sztuce ciało jest rozdwojone. Jednocześnie funkcjonuje jako źródło życia, obiekt natury, ale też bywa rozczłonkowane i zniekształcone jak odpad, przedmiot, miejsce bólu i zniszczenia. Rosenstein uciekła z getta w 1942 roku do końca okupacji ukrywając się po aryjskiej stronie pod wieloma nazwiskami. Po wyzwoleniu przeniosła się do Warszawy. Mimo zmiany miejsca zamieszkania pozostała silnie związana z środowiskiem krakowskim. W 1946 roku wzięła udział w wystawie Młodych Plastyków wiążąc się z tzw. „grupą nowoczesnych”, a następnie współtworząc Drugą Grupę Krakowską. Pod koniec lat 40. podróżowała do Szwajcarii i Paryża oglądając wystawy surrealistów. W 1948 roku wzięła udział w I Wystawie Sztuki Nowoczesnej w Pałacu Sztuki w Krakowie.

Mimo swoich wyraźnych lewicowych poglądów nie uznawała doktryny socrealistycznej w sztuce nazywając ją „schematyzmem”. Do 1955 roku nie wystawiała swoich prac. Po Odwilży wzięła udział w słynnej Wystawie Dziewięciu – jednej z pierwszych prezentacji sztuki nowoczesnej po okresie narzuconego socrealizmu. Następnie wystawiała na II (1957) oraz III (1959) Wystawie Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Była związana z Galerią Krzywe Koło, gdzie miała swoją wystawę indywidualną w 1958 roku. Rozgłos przyniosła jej duża wystawa w Zachęcie w aranżacji Tadeusza Kantora (1967).

Sztuka Erny Rosenstein wydaje się być prowokowana impulsem. Artystka upodobała sobie dziwne, zaskakujące kombinacje pozostające blisko poetyki surrealizmu. W swojej sztuce wykorzystywała formy rozpoznawalne jak i całkowicie abstrakcyjne swobodnie łącząc rzeczywistość i fantazję. Z finezją mieszała to co zmysłowe i duchowe, uchwytne i ulotne, dojrzałe i niedojrzałe. Sensem prac Rosenstein jest dążenie artystki do maksymalnego przybliżenia się w sztuce do tego co osobiste: wspomnień, doświadczeń, fantazji i snów. Jej prace noszą znamię poetyckiego, onirycznego nastroju – wynik transferowania świata wewnętrznego w obszar sztuki.

W latach 50. i. 60. w sztuce Rosenstein dominowały formy organiczne nieustannie przeistaczające się w nowe twory oraz hołdujące nieposkromionej żywotności natury. Późniejsze kompozycje są bardziej zdyscyplinowane, zdominowane przez kreskę i tajemnicze architektoniczne struktury. Niekwestionowaną siłą sztuki Rosenstein jest jej niejednoznaczność, która zabiera oglądającego w liryczny świat skojarzeń, interpretacji i odniesień stawiając go twarzą w twarz z próbą zachowania śladów efemeryczności życia.

W 1977 roku artystka została laureatką Nagrody Krytyki Artystycznej im. Cypriana Karola Norwida, a w 1996 roku otrzymała Nagrodę im. Jana Cybisa przyznaną za całokształt twórczości.