Geometria – miasto III

Wystawiany:

• Szczeliny wolności – sztuka w latach 1945–1948/1949, Muzeum Narodowe w Poznaniu, 2017 r.
• Alfred Lenica. Malarstwo, Galeria Miejska Arsenał, Poznań, 2002.
• Alfred Lenica. Malarstwo, CBWA Zachęta, Warszawa, 1974.

Reprodukowany:

• Alfred Lenica. Malarstwo, katalog wystawy w Galerii Miejskiej Arsenał w Poznaniu, red. W. Makowiecki, M. Pawłowski, M. Szczepaniak, Poznań 2002, s. 65.

Alfred Lenica – jeden z najwybitniejszych polskich artystów XX wieku, specjalizujący się w malarstwie abstrakcyjnym. W młodości studiował na wydziale prawno-ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego oraz w tamtejszym Konserwatorium Muzycznym. Dodatkowo pobierał także nauki Prywatnym Instytucie Sztuk Pięknych. Nie był to jednak wiodący dla niego kierunek: Lenica do wybuchu II wojny światowej pracował zawodowo jako skrzypek, malarstwo uprawiając jedynie w wolnym czasie. W jego ówczesnej „hobbystycznej” twórczości dominowały obrazy figuratywne, głównie inspirowane kubizmem martwe natury. W okresie okupacji Lenica został przesiedlony z Poznania do Krakowa, gdzie zapoznał się ze środowiskiem artystycznym skupionym wokół Tadeusza Kantora, a przy tym zainteresował najnowszymi tendencjami plastycznymi. Spotkanie z Kantorem zadecydowało o wyborze sztuki współczesnej jako dalszej drogi kariery ponad czterdziestoletniego już wówczas Lenicy.

Alfred Lenica po powrocie do Poznania aktywnie włączył się w organizowanie tamtejszego życia artystycznego. W roku 1947 wraz z Feliksem M. Nowowiejskim i Ildefonsem Houwaltem założył awangardowe ugrupowanie 4F + R – skrót ten artyści rozwijali jako „forma, farba, faktura, fantastyka + realizm”, a sformułowany przez nich manifest głosił postulat nawiązania do najnowszych zdobyczy plastyki światowej przy jednoczesnym budowaniu programu zaangażowanego społecznie. Grupa była otwarta na poszukiwania formalne, a stojący na jej czele Lenica sięgał w swojej twórczości po tak różnorodne źródła inspiracji, jak informel, abstrakcja geometryczna, zaangażował się także w oficjalny nurt socrealistyczny. Dopiero w drugiej połowie lat 50. ukształtował się jego rozpoznawalny styl łączący organiczną abstrakcję z wpływami surrealizmu za pomocą autorskiej techniki wykorzystującej malarstwo z elementami dekalkomanii.

Prezentowana praca pochodzi z roku 1946 (a zatem relatywnie wczesnego okresu twórczości Alfreda Lenicy), gdy eksperymentował on z malarstwem abstrakcyjnym. Pomimo powrotu do Poznania, artysta pozostawał wówczas pod wpływem dokonań Grupy Krakowskiej, w szczególności zaś Marii Jaremy, której poszukiwania były dla niego najbardziej inspirujące[1]. Można dostrzec ich echo w przenikających się kształtach oraz rytmicznym układzie figur składających się na tytułowe „Miasto”. Paleta ograniczona do nasyconych barw podstawowych wskazuje natomiast na zainteresowanie dokonaniami przedwojennej awangardy spod znaku Pieta Mondriana i konstruktywistów, także rodzimych. „Geometria. Miasto III” jest obrazem nietypowym w dorobku artysty, kojarzonego przede wszystkim z płynnymi, ekspresyjnymi formami o taszystowskim rodowodzie oraz bardziej zgaszoną kolorystyką. Unikatowe wczesne dzieło stanowi dowód na artystyczną otwartość Alfreda Lenicy, nieustanną chęć poszukiwania odpowiednich środków wyrazu, a przy tym jednocześnie formalną i kompozycyjną dojrzałość.

[1] P. Bernatowicz, [w:] Alfred Lenica. Malarstwo, katalog wystawy w Galerii Miejskiej Arsenał w Poznaniu, red. W. Makowiecki, M. Pawłowski, M. Szczepaniak, Poznań 2002, s. 41.