IS 8

Wystawiany:

• Wojciech Fangor. Wspomnienie teraźniejszości, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, 2015
• Wojciech Fangor. Przestrzeń jako gra, Muzeum Narodowe w Krakowie, 2012–2013

Reprodukowany:

• Wojciech Fangor. Wspomnienie teraźniejszości, katalog wystawy w Muzeum Narodowym we Wrocławiu, red. S. Szydłowski, Wrocław 2015, s. 127
• Wojciech Fangor. Przestrzeń jako gra, katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie, red. S. Szydłowski, Kraków 2012, s. 235

„Ja od dziecka chciałem być artystą malarzem, zaczytywałem się w książkach biograficznych, życiorysach malarzy, Delacroix, van Gogha i in. I to była rzecz, co do której byłem pewny, że się nadaję. Miałem ambicje, może czasem przesadne, jak to w dzieciństwie, jednym się wydaje, że będą maszynistami na kolei albo strażakami i będą gasić ogień, a ja nie, ja byłem przekonany, że będę malował wspaniałe obrazy i będą książki o mnie pisać. Tak myślałem i tymi myślami żyłem, ale czasy były okropne, przed wojną toczyłem walkę z moim ojcem, czułem, że on nie cierpi, że maluję i się w to angażuję, a jak już, to powinienem malować jak Matejko, a nie tam martwe natury. A później terror wojenny i po wojnie bieda na początku”.

Wojciech Fangor to jeden z czołowych artystów w historii polskiej sztuki XX wieku, współtwórca tzw. polskiej szkoły plakatu, prekursor sztuki w przestrzeni publicznej czy wreszcie jedyny Polak, któremu Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku przygotowało indywidualną wystawę (1970 rok). Jego twórczość artystyczna obejmuje: malarstwo, rzeźbę, grafikę, scenografię, instalacje przestrzenne i architekturę. Droga twórcza i dorobek artysty są doskonale znane i należą do kanonu sztuki współczesnej. Wojciech Fangor studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, a następnie pracował tam w latach 1954–1961. W 1949 roku, po ogłoszeniu doktryny socrealizmu, Fangor namalował obraz pt. Postaci – jeden z najbardziej rozpoznawalnych obrazów w sztuce polskiej XX wieku. W 1958 roku artysta stworzył pierwszą instalację przestrzenną w sztuce światowej – Studium przestrzeni w Salonie „Nowej Kultury” w Warszawie. Wszystko, co znajdowało się w galerii, stało się elementem wystawy, artysta chciał tym samym zwrócić uwagę, że wchodząc w przestrzeń współtworzymy ją. Wiele lat swojego życia spędził poza granicami kraju, tworząc m. in. w: Wiedniu, Paryżu, Berlinie, Nowym Jorku czy Santa Fe. Pozwoliło mu to nawiązać wiele ciekawych znajomości z osobami skupionymi wokół sztuki i kultury, ale też współpracować z tamtejszymi instytucjami; wykładał również na zagranicznych uczelniach, m.in. na Harvard University. W 1999 roku powrócił do Polski. Artysta w 1978 roku otrzymał nagrodę Fundacji A. Jurzykowskiego, następnie w 2003 roku nagrodę Ministra Kultury RP, w 2008 roku Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, w 2009 roku Nagrodę im. C.K. Norwida. W 2014 roku został wyróżniony Nagrodą im. Jana Cybisa, z kolei w 2015 uhonorowany tytułem doctora honoris causa Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku.

W latach 60. i na początku lat 70. Wojciech Fangor tworzył prace, które stanowią jego oryginalny wkład do minimal artu i op-artu. W latach 1966–1998 żył i pracował w Stanach Zjednoczonych, stworzył wtedy m. in. scenografię do baletu Marthy Graham w Theatre Playbill Marka Hellingera w Nowym Jorku w 1974 roku. Ważnym etapem w twórczości Fangora jest cykl obrazów Przestrzenie międzytwarzowe, do którego należy prezentowany obraz. Cykl realizowany był w latach 70. i na początku lat 80. Cechą charakterystyczną są każdorazowo niełatwo rozpoznawalne, wyłaniające się z feerii barw twarze, zazwyczaj lokowane przy krawędziach płótna i przepołowione. Pomiędzy twarzami-maskami tworzy się obszar wolnej, ale urozmaiconej światłocieniem i kolorem przestrzeni – przestrzeni iluzyjnej. Przestrzeń ta dodatkowo polaryzuje, separuje od siebie te abstrakcyjnie i schematycznie ujęte twarze, i zdaje się, że główny ideowy sens pracy tworzy się właśnie w tym miejscu. Artystę interesuje aspekt przestrzeni w relacjach między dwiema osobami i stosunkiem przedmiotu do tła. Ta umowna przestrzeń płaskiego obrazu między dwiema połówkami twarzy jest powoływana do istnienia za pomocą koloru i jego gradientu, który jest głównym elementem dynamizującym dzieło. Obraz z cyklu Przestrzenie międzytwarzowe operuje abstrakcyjną formą i kolorem, dającymi wrażenie ruchu i głębi jednocześnie, ale również wychodzenia form przed płaszczyznę obrazu. Paradoksalnie, praca ta jest przykładem powrotu artysty do źródłowej istoty malarstwa – tworzenia na płaszczyźnie płótna złudzenia ruchu i przestrzeni, a także wykreowania wewnętrznego światła obrazu.

Istotne są też jednak zastosowane przez artystę zabiegi formalne, obrana technika. Bożena Kowalska zwraca uwagę, że: „Malarstwo Wojciecha Fangora było zawsze malarstwem wysokiej próby. Zmieniał się w ciągu długich lat jego twórczości język wypowiedzi artysty, ale zawsze w jego ramach powstawały dzieła nieprzeciętnej rangi i zawsze dwa te obszary zainteresowań i eksperymentów: przestrzeń i kolor odgrywały w nich priorytetową rolę”.

Równie ważne w twórczości Fangora, oprócz wspomnianych już przez Bożenę Kowalską czynników, czyli przybierającej najrozmaitsze kształty przestrzeni i pulsującego koloru, jest światło, tworzące wespół z kolorem, symptomatyczny dla większości obrazów Fangora, gradient. Wspomina o tym Waldemar Andzelm: „Światło miejscami osłabione lub wzmacniane, czy to w formie czysto abstrakcyjnej, czy w figuracji międzytwarzowej, tworzy w nich emocjonalną przestrzeń. Jest ona w każdym przypadku czynnikiem uwydatniającym energię płynącą z obrazu. Nie ma znaczenia, czy odbierana przestrzeń jest bliska czy odległa, ważne jest jej odczuwanie”. Manifestuje się w tym wypadku silne zainteresowanie artysty op-artem, eksperymentami z optyką i dynamiką widzenia, tworzeniem iluzji, której przecież każdorazowo w procesie patrzenia ulega oko. Wynikiem tego jest zaskoczenie widza, zdezorientowanie, ale i uruchomienie wyobraźni poprzez sugerowane figury, kształty, motywy.