Kąpiel

pastel, tusz / papier kremowy
64 × 48,5 cm (w świetle passe-partout)
sygnowany i datowany p.d.: Lebenstein 70

„Wszystkie zwierzęta są równe. Ale niektóre zwierzęta są równiejsze od innych.” *

Rok po ukończeniu studiów na warszawskiej Akademii Sztuk Plastycznych Jan Lebenstein wziął udział w Ogólnopolskiej Wystawie Młodej Plastyki „Przeciw wojnie – przeciw faszyzmowi” (1955). Jego pierwszy międzynarodowy sukces przyszedł już w 1959 – malowane grubo kładzioną i różnorodnie opracowywaną farbą „figury osiowe” niespełna 30-letniego Lebensteina zdobyły Grand Prix na I Międzynarodowym Biennale Młodych w Paryżu. Nagroda umożliwiła mu roczny pobyt w Paryżu, a artysta wkrótce potem na stałe osiadł we Francji.

Od lat 60. w sztuce Lebensteina formy zwierzęce powoli zastępują charakterystyczny dla artysty motyw figury ludzkiej, który dominował w jego twórczości od 1954 roku. Inspiracją dla powstających wówczas serii rysunków, gwaszy i pasteli miało być życie nocne Paryża. Prezentowana praca pt. „Kąpiel”, z jednej strony jest bliska na przykład jego „Carnets intimes”, z drugiej za sprawą siedzącej mrocznej postaci pół-zwierzęcia, pół-człowieka wpisuje się w fantasmagoryczne prace z cyklu „Bestiarium”. Motyw kąpieli przywołuje biblijną opowieść o Zuzannie i starcach czy mitologiczną historię Akteona – myśliwego z Teb, który za podglądanie Artemidy i jej nimf w kąpieli został przemieniony w jelenia, a następnie rozszarpany przez własne psy.

W 1974 roku Lebenstein pracował nad serią litografii o tytule „Animal Farm. To the memory of George Orwell”, a znanej głównie z krakowskiego wydania „Folwarku zwierzęcego” z 1990 roku. Jedna z ilustracji orwellowskich powtarza kompozycję prezentowanego tutaj pastelu. Postaci na litografii prezentują dla odmiany bardziej kobiece, choć niepozbawione charakterystycznej dla Lebensteina deformacji, kształty.

* G. Orwell, Folwark zwierzęcy, il. J. Lebenstein, Kraków 1990, s. 89.