Mechanofaktura

tempera / karton, szablon

59 × 76,8 cm (w oprawie)

sygnowany p.d.: H.BERLEWI

Dołączona ekspertyza Agencji Art Konsultant Adam Konopacki

Henryk Berlewi – malarz, grafik, krytyk i teoretyk sztuki. Reprezentant najbardziej radykalnego nurtu polskiej awangardy dwudziestolecia międzywojennego. Był członkiem grupy Kubistów, Konstruktywistów i Suprematystów „Blok” (1924-1928). Opracował nowatorską teorię artystyczną, którą ogłosił w awangardowym berlińskim czasopiśmie „Der Strum” w broszurze pt. „Mechano-Faktura”. Działał w Warszawie, Paryżu i Berlinie.

Edukację artystyczną rozpoczął w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych (1904-1909), a następnie kontynuował na Akademii Sztuk Pięknych w Antwerpii (1909-1910) oraz w paryskiej École des Beaux-Arts i École des Arts Décoratifs (1911-1912). W tym czasie artysta dążył do stworzenia nowoczesnej ikonografii narodowej czerpiąc inspirację z motywów wywodzących się z kultury żydowskiej. Momentem przełomowym w twórczości Berlewiego było spotkanie z El Lissitzkim (1921), który nadał kierunek jego zainteresowaniom w stronę konstruktywizmu i suprematyzmu. Wówczas szala twórczych poszukiwań artysty przechyliła się na rzecz sztuki wolnej od pozaartystycznych ideologii, skupionej na formalnej dyscyplinie i wzajemnym oddziaływaniu wszystkich elementów kompozycji. Podczas wizyty w Berlinie (1922-1923) Berlewi dołączył do kręgu twórców awangardowych skupionych wokół Theo van Doesburga, Laszlo Maholy-Nagy, Hansa Richtera czy Miesa van der Rohe.

Owe poszukiwania Berlewiego stanowią przyczynek do sformułowania nowatorskiej teorii mechanofaktury (1923). Jej główną zasadą było odrzucenie wszelkiej iluzji przestrzennej na rzecz zaakcentowania dwuwymiarowej malarskości płótna. Szukając maksymalnego uproszczenia kompozycji artysta ograniczył gamę barwną jedynie do czerni, bieli i czerwieni oraz posługiwał się zestawieniami prostych form geometrycznych. Eksperymenty fakturowe zastąpił zrytmizowaniem linii i płaszczyzn. W ten sposób Berlewi stworzył niezależną od jakości materiałów fakturę, w pełni odpowiadającą naturze malarstwa. Pozostając wiernym konstruktywistycznej idei zespolenia sztuki ze sferą życia społecznego oraz odpowiadając na przyspieszony rytm zmieniającej się współczesności Berlewi postawił na zmechanizowanie środków wyrazu posługując się szablonami i propagując zasady druku funkcjonalnego.