(Nagrobek kamienny)

Prezentowana praca powstała w 1957 roku. Tematycznie i poniekąd formalnie nawiązuje do cyklu „Nagrobków” zrealizowanych pod wpływem wizyt na bałkańskich cmentarzach i obserwacji obecnych tam naiwnych form sepulkralnych. Wróblewski wykorzystał w niniejszym gwaszu wspomnienia o zgeometryzowanych, kamiennych blokach i ułożył je w kształt ludzkiej sylwetki: nieco uproszczonej, jednak bardzo silnej w wyrazie. W całość wkomponował abstrakcyjne, biologiczne kształty, nawiązujące do obecnych na płaszczyźnie kamieni porostów, mchów i traw. Zastosowanie kubizujących, uproszczonych form być może było wynikiem fascynacji twórczością artystów, których wystawę Wróblewski zobaczył w trakcie swojej wizyty. W „Notatkach Jugosłowiańskich” – tekście zamieszczonym w numerze 4 „Przeglądu Artystycznego” – pojawia się afirmatywny opis działalności Decembarskiej Grupy, której twórcy wyjątkowo przypadli do gustu malarzowi z Krakowa. Wróblewski pisał:

„Jednym z najciekawszych epizodów mojego pobytu w Jugosławii była wystawa Decembarskiej Grupy, to znaczy Grupy Dziesięciu w Belgradzie. Wystawcy – przeważnie po trzydziestce – są aktualną elitą, są w pewnym sensie modnymi malarzami. W rozmowach pojawiał się czasem krytyczny stosunek do nich ze strony innych ugrupowań artystycznych: głównie ze względu na zbyt szybkie przestawienie się na awangardową sztukę. Całość wystawy sprawia jednak wrażenie malarstwa dojrzałego i w pełni zindywidualizowanego. Ktoś, kto by chciał ująć Grupę Dziesięciu jednolitym programem artystycznym, byłby w kłopocie. Oto koło [Miodraga] Protiča, urzekającego postkubisty, wiszą symboliczne i zakrzepłe w na wpół ludowej wizji obrazy [Lazara] Vujakliji. Naprzeciwko mamy [Lazara] Vozareviča, któremu właśnie koledzy zarzucają zbytnią zależność od Picassa. Dalej [Aleksandar] Lukovič – poetyzujący cyrk, [Miloš] Bajič – żywiołowy eksperymentator i [Zoran] Petrovič, związany z [Jeanem] Miró, przypominający niektórych krakowskich abstrakcjonistów”*.

Z twórczością Andrzeja Wróblewskiego najwięcej punktów stycznych można odnaleźć z malarstwem Miodraga Protič’a. Malarz oceniłjego pracę niezwykle pozytywnie, wskazując na wiele związków z kubizmem:

„[…] Miodrag Protič (ur. 1922) jest, nawiasem mówiąc, jednym z czołowych krytyków Jugosławii. Jego malarstwo uderza dojrzałą logiką; posiada w dużym stopniu tę wewnętrzną harmonię myślenia i odczuwania, którą w pewnym okresie nazywało się adekwatnością formy i treści. Jest to malarz właściwie nie nowatorski, może nawet nie specjalnie nowoczesny? Jego sposób transponowania przedmiotu jest postkubistyczny, z tym że używane przez niego chwyty kubistyczne – w rodzaju przecinania płaszczyzny stołu w martwej naturze, z przemieszczeniem powstałych połówek – nie służą mu wcale do wprowadzenia różnych perspektyw. Są raczej środkiem dekoracyjnym, który potęguje jednocześnie swobodę, z jaką Protič transponuje przedmioty na niemal abstrakcyjne plamy, jednocześnie wiele mówiące o tych przedmiotach poprzez fakturę i położenie. Obrazy Protiča porządkują umysł patrzącego. Jednocześnie są jedynymi na wystawie obrazami, którym nie można zarzucić przewagi elementów graficznych nad kolorystycznymi. Kolorystycznie Protič ma coś wspólnego z kolorytem starych fresków macedońskich: w atmosferze ciepłego, ale szarzejącego błękitu motywy występują jasnymi, różowymi bielami. I jeszcze jedno powiązanie. Bardzo interesujący sposób malowania Protiča ma wiele analogii we współczesnym malarstwie Jugosławii – na przykład w malarstwie znanego przede wszystkim z grafiki Riko Debenjaka. Być może ojcem tej faktury jest [Leo] Junek, malarz jugosłowiański, pracujący stale w Paryżu (ur. 1899). Tak przynajmniej sugeruje jego pejzaż, jedna z najlepszych prac w Galerii Krajowej Sztuki w Zagrzebiu”*.

* Cyt. za: http://www.andrzejwroblewski.pl/teksty-andrzeja-wroblewskiego/notatki-jugoslowianskie/ (data dostępu: 10.06.2019).