Obraz czarny, z cyklu „Układy równowartościowe”

Proweniencja:

• dawna kolekcja Gerarda Jürgena Bluma Kwiatkowskiego
• kolekcja prywatna, Polska

W 1939 roku Kajetan Sosnowski skończył studia na ASP w Warszawie. Wczesne prace artysty powstały pod wpływem postimpresjonizmu. Po II wojnie światowej Sosnowski włączył się aktywnie w tworzenie życia artystycznego kraju – założył szkołę plastyczną w Siedlcach, szkoły artystyczne w Łodzi oraz współtworzył łódzki oddział Związku Polskich Artystów Plastyków. W latach 1947–1951 współpracował, jako ilustrator, autor tekstów i kierownik artystyczny, z tygodnikiem „Kuźnica”, w latach 1965–1972 prowadził dział plastyczny w miesięczniku „Poezja”. W 1955 razem z Marianem Boguszem, Zbigniewem Dłubakiem, Andrzejem Zaborowskim i Andrzejem Szlagierem założył Grupę 55. Uczestniczył we wszystkich jej wystawach, podobnie jak w działalności Galerii Krzywe Koło. Brał udział w II Wystawie Sztuki Nowoczesnej w Warszawie w roku 1957 i w III Wystawie Sztuki Nowoczesnej w 1959 roku. Współpracował z Marianem Boguszem w kształtowaniu programu Galerii El w Elblągu oraz Biennale Form Przestrzennych.

Prace z cyklu Układy równowartościowe wyrastają z zainteresowania artysty naukami ścisłymi, oparcia koncepcji sztuki na zasadzie matematycznej dającej niepodważalny fundament działania logicznego. Początkowo kompozycje obrazów z tego cyklu były dość proste i bazowały na podziale płaszczyzny obrazowej na równe części, najczęściej w kształtach trójkątów o równych powierzchniach, ale różnych formach. Tę prostą zasadę artysta komplikuje z czasem, wprowadzając dodatkową, ale równowartościową w stosunku do pozostałych, część. W 1982 roku w pracowni w Düsseldorfie Kajetan Sosnowski tworzy pierwsze szyte obrazy czarne w cyklu Układów równowartościowych. W słabym oświetleniu lub przy frontalnym oglądzie prace działają na widza głęboką, monochromatycznie czarną powierzchnią. Inaczej dzieje się natomiast w dobrze oświetlonej przestrzeni ekspozycyjnej, i przy oglądzie pod różnymi kątami: różny kierunek przebiegu splotu w poszczególnych, równowartościowych częściach obrazu powoduje różne odbijanie światła od ich powierzchni. Na skutek tego powstaje złudzenie użycia przez artystę dwóch lub więcej odcieni czerni, a jednocześnie ujawnia się harmonijna kompozycja z form geometrycznych. Szyte obrazy czarne oddziałują na widza z dużą siłą emocjonalną i poruszają wyobraźnię, ważna jest w tym wypadku również symbolika koloru czarnego w naszym kręgu kulturowym. Jest w tych obiektach dużo spokoju, równowagi i ładu. Monumentalne w odbiorze, pełne wzniosłości i powagi przywodzą na myśl nieodgadnioną tajemnicę, ale też przerażającą czernią nicość.

„Te płótna niezwykłej urody na wskroś są przesycone mistyką, jak Malewiczowski Czarny kwadrat na białym tle czy jak obrazy Marka Rothko lub Ad Reinharda. Czarne »obrazy szyte« Kajetana Sosnowskiego należą do najwyższych osiągnięć jego sztuki” – Bożena Kowalska