Podwojenie

drzeworyt, akryl / papier

64 x 50 cm

69 x 54,5 cm

sygnowany i datowany p.d.: JAN | BER | DYSZ | AK | 1972, opisany l.d.: Podwojenie drzeworyt 7/15

na odwrociu opisany: Pan Jacek | Rybczyński

Jan Berdyszak, ur. 1934 Zawory koło Poznania – zm. 2014 w Poznaniu.

Malarz, grafik, rzeźbiarz, autor instalacji, sce­nograf, teoretyk sztuki, pedagog. Absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Poznaniu oraz pro­fesor macierzystej uczelni (dziś Akademii Sztuk Pięknych). Laureat nagrody im. Jana Cybisa (1978), odznaczony Krzyżem Kawalerskim (1988) i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2001) oraz Doktoratem Honoris Causa Akademii Sztuk Pięknych w Bratysławie (1999).

Berdyszak dał się poznać jako artysta wyjątkowo wszechstronny, z powodzeniem wykorzystujący w swojej twórczości szeroki wachlarz technik i mediów. Interesowały go jednak nie tylko studia plastyczne, lecz także pogłębiona refleksja na temat ich filozoficznych podstaw. Szczególnie zdawała się inspirować go dalekowschodnia teoria przestrzeni. Zgłębiał naukę taoistycznego myśliciela Lao-Tsy, zgodnie z którą każde zjawisko funkcjonuje w harmonijnej dychotomii ze swoim przeciwieństwem, a zatem wnętrze i zewnętrze – wartości względem siebie opozycyjne – wzajemnie się równoważą tworząc kosmiczną jedność*. Takie pojmowanie rzeczywistości i przestrzeni przełożyło się na artystyczne poszukiwania związane z odejściem od tradycyjnie rozumianego obrazu zamkniętego w regularnym prostokącie płótna, na rzecz malarskich form otwartych, fragmentarycznych,  powycinanych itp. Z kolei w instalacjach sięgał często po szkło – materiał przezroczysty, sprawiający wrażenie niematerialności czy wręcz nieobecności tworzywa. W sztuce Jana Berdyszaka rolę odgrywa więc nie tylko to, co jest, ale również to, czego nie ma – pustka, o której pisał w jednym ze swoich szkicowników: Spośród wszystkich bytów dwa są niezniszczalne, może dlatego, że egzystują wyłącznie jako procesy i względności, a są nimi czas i przestrzeń. Pustka przestrzeni posiada przewagę nad wszystkim, skoro nie można jej zniszczyć, tak jak można zniszczyć życie, przedmioty czy formy**. Artysta prowadził niemalże mistyczne dociekania na temat sztuki przekraczającej granice materii. W jego obrazach, rzeźbach i instalacjach – podobnie jak chociażby w neoplastycznych pracach Katarzyny Kobro – liczne wycięcia i prześwity sprawiają, że dzieło sztuki niejako przenika się z zewnętrznym światem, wchodzi
z nim w przestrzenną relację. Berdyszak tworzył tego typu obiekty od ok. połowy lat 60. niemal do końca swojego życia.

*E. Kościelak, M. Szafkowska, Jan Berdyszak. Szkice i rysunki, Wrocław 2012, s. 11.

**J. Berdyszak, Szkicownik nr 52, 1970, cyt. za B. Kowalska, Jan Berdyszak 1934—2014, Lublin 2015, s. 22.