Relief

Proweniencja:

• kolekcja prywatna, Warszawa
• kolekcja Galerii Art New Media
• kolekcja Helmuta Kajzara

„W latach 70. następują w malarstwie Henryka Stażewskiego dalsze przemiany. Trudno już odtąd grupować jego obrazy w wyraziste etapy, łączyć je w czytelne cykle, rozpatrywać chronologicznie. Inspirują go teraz częściej przeżycia wypływające z obserwacji codziennej rzeczywistości, nawet doraźne wydarzenia, postrzegane intuicyjnie. Rygory formy i kompozycji obrazów się rozluźniają, powstają już niejako w podświadomości artysty. »Wielkie poruszenie – zapisał w swoich notatkach – wywołują w nas coraz szybsze zmiany rzeczywistości. Ale również sprawy społeczne odgrywają tu rolę…«. Powstają na przykład obrazy z wielu przecinających się wiązek linii, obok lakonicznych kompozycji z pojedynczych kresek; białe obrazy ze zróżnicowanymi powierzchniami – gładkimi i fakturowymi; puste i monochromatyczne obrazy obok zapełnionych kolorowymi płaszczyznami, albo pasami o szokujących niekiedy, szarpiących oko, zestawieniach barwnych. Zaskakująca różnorodność pomysłów i coraz bardziej magiczna kolorystyka, która zaświadcza dobitnie, że nadany niegdyś Stażewskiemu przydomek abstrakcjonisty lirycznego nie był jedynie gestem kurtuazji czy bezradności krytyka”.

Artysta związany był początkowo (od 1917 roku) z awangardową grupą artystyczną zwaną Ekspresjonistami Polskimi (którą przemianowano dwa lata później na Formistów), współtworzył też Grupę Kubistów, Konstruktywistów i Suprematystów „Blok” (1924–1926), a następnie uczestniczył w działalności ugrupowania architektów i plastyków„ Praesens” (1926–29), by po skończeniu tej działalności założyć, wraz z Władysławem Strzemińskim i Katarzyną Kobro, grupę „a.r.” Oprócz niezwykle dynamicznej aktywności w kolektywach zrzeszających artystów w przedwojennej Polsce, był zaangażowany w redakcję czasopism „Blok” i „Praesens”. Początki działalności artystycznej Stażewskiego należy osadzić w ramach zainteresowań teorią unistyczną Władysława Strzemińskiego, czyli oddziaływaniem na widza przede wszystkim poprzez plastykę dzieła: kolor, fakturę, kształt czy kompozycję. Przełomowe okazały się lata 50., w których pojawił się w jego twórczości nowy akcent: reliefy. Artysta tworzył je jako prace monochromatyczne: białe, miedziane, ale też w żywych kolorach.

Przykładem tych ostatnich jest relief z 1980 roku zaskakujący niepospolitym zestawieniem intensywnych barw pulsujących w spojrzeniu. Sprzyja w uzyskaniu takiego efektu nie tylko wysunięcie malowanej części poza płaszczyznę płyty, ale też brak symetrii w ułożeniu poszczególnych kolorowych elementów. Całość sprawia wrażenie, jakby kolejne figury wynurzały się jedna z drugiej, tudzież nakładały się na siebie, co elektryzuje spojrzenie, i przyciąga uwagę widza, który brnie poprzez kolejne warstwy koloru, by dać się w końcu obrazowi pochłonąć. „Patrząc z dzisiejszej perspektywy na dokonania Henryka Stażewskiego sądzę, że naczelna dlań zasada redukowania nadmiaru – bliska regule kondensacji – stanowiła nie postulat bynajmniej, ale metodę docierania do sensu w chaosie”.