fbpx
×

Requiem I

nr katalogowy: 16

Berdyszak Jan

(1934–2014)

Requiem I
1966

Estymacja:

20 000–25 000 PLN

olej, papier

64,5×47 cm

sygnowany l.d.: „I | 19 | 66 | JAN | BER | DYSZ | AK”


 

Proweniencja:

  • kolekcja prywatna, Warszawa
  • kolekcja prywatna, Poznań
  • kolekcja Ireny Moderskiej, Poznań

„Świadomość PUSTEGO rozpoczęła się u mnie dzięki moim zainteresowaniom filozofią, później doszły zainteresowania religiami, a szczególnie faktami »praktycznego« włączenia »pustki« do wartości świętych lub pustki jako najbliższej towarzyszki Świętości Najwyższej. Tak doszło pod koniec lat pięćdziesiątych do analizowania sztuki europejskiej – w jaki sposób istnieje w niej świadomość pustego i w jaki sposób puste jest artystycznie obecne”.

Requiem Jana Berdyszaka to olejny, utrzymany w ciemnych tonacjach obraz, w którym artysta wykorzystał ograniczającą się do czerni, brązów i beży paletę barwną, a jednak dającą możliwość – wbrew treściowej, przejmującej pustce – stworzenia wewnątrzobrazowej głębi. Dodatkowo zakomponował go w taki sposób, że przywodzi na myśl płytę nagrobkową, a być może tablice Mojżeszowe z Dekalogiem. „W cyklu Requiem odwoływał się twórca do symboliki katolickiej, prawosławnej i judaistycznej, znaków kultur przedchrześcijańskich, kultur starożytności, dawnych zapomnianych symboli i umownych powszechnych oznaczeń. Wszystkie obrazy tej serii posiadały jedną wspólną własność: oparte były o symboliczny kształt bramy-tablicy”. Wskrzesza więc artysta skojarzenia rozciągnięte między życiem a śmiercią. Buduje odczucie spoglądania w okno, które uprzytamnia istnienie tlącej się w obrazie tajemnicy, ale jest ona niedostępna dla ludzkiego poznania. Tajemnica ta wydaje się być natury ogólnej, dotyczy zapewne kwestii egzystencjalnych. Końcowo obraz jest, w sposób nieokreślony i niedający się dobrze opisać słowami, sakralny. „W obrazach z cyklu Requiem, gdzie po raz pierwszy podejmuje artysta temat literacki, studiowanie formy podporządkowane zostaje treści ekspresyjnej. Jest to jednak zarazem pogłębienie problemów warsztatowych przez konieczność podporządkowania się tym razem innego typu determinantom, wymagającym wykorzystania różnorodnych funkcji wybranego tworzywa. Cykl Requiem zawiera formalne doświadczenia wcześniejszych obrazów, prezentując zarazem funkcjonalność ich wobec określonych treści emocjonalnych”.

Atmosferę dzieł Berdyszaka jako określonej całości realizującej pewien program teoretyczny, a zarazem będącej wynikiem poszukiwań nie tylko artystycznych, ale i intelektualnych oraz ontologicznych, dobrze opisał Zbigniew Taranienko: „Twórczość Jana Berdyszaka inspirowały od lat pytania filozoficzne, wychodzące poza sztukę. Początkowo dotyczyły one formy jej realnego pojawiania się w rzeczywistości, później potencjalnych sposobów jej istnienia, więc także praktycznych metod dochodzenia do artystycznych realizacji. Zastąpiły to pytania o możliwości sprawcze i poznawcze człowieka, o samo ludzkie poznawanie, o jego metodologię, wreszcie – o status ontologicznych pytań. Kwestiom dotyczącym człowieka, jego zdolności, trafnego i godnego jego działania, towarzyszyły pytania o świat – o systemy, jakie go porządkowały, i o całą rzeczywistość, jaką się w pełni odczuwa na co dzień. Potoczność wymykała się wszelkim systemom”.