Rytmy nadchodzącej wiosny

olej / płótno
97 × 67 cm
sygnowany p.d.: J. Kraupe
sygnowany, datowany i opisany na odwrociu śr.: JANINA KRAUPE | „RYTMY NADCHODZĄCEJ WIOSNY” | OLEJ 2005

Janina Kraupe-Świderska to jedna z najbardziej fascynujących postaci powojennego krakowskiego środowiska artystycznego. Tworzyła sztukę intymną i osobistą, odwołującą się do transcendentalnych przeżyć. Inspirację dla jej twórczości stanowiły przede wszystkim ezoteryka i muzyka. Ezoterykę i malarskie zapiski wrażeń muzycznych uważała jednak za dwa odrębne, nie łączące się aspekty swojej działalności. W procesie twórczym wykorzystywała niekiedy techniki medytacyjne oraz zapis automatyczny i półautomatyczny ulotnych wrażeń. Naczelną rolę w jej malarstwie i grafice odgrywał tekstualny znak i impresyjna, autonomiczna plama barwna uwolniona od wszelkich aluzji przedmiotowych. Artystka malowała głównie obrazy abstrakcyjne, starając się uchwycić w nich to co zmienne, nieuchwytne i chwilowe. Największym osiągnięciem Kraupe-Świderskiej jest jednak wypracowanie własnej techniki zapisu wrażeń muzycznych na płótnie. Jej delikatne, poetyckie interpretacje muzyki stanowią unikatowe symfonie barw i znaków. Niekiedy rezygnowała jednak z prób mimetycznego odtwarzania linii melodycznej konkretnego dzieła, tworząc jego syntezę budowaną z uwzględnieniem zewnętrznych skojarzeń. Jej mimetyczne impresje muzyczne stanowią swoiste malarskie partytury. To zapiski arcydzieł najwybitniejszych kompozytorów, takich jak Jan Sebastian Bach, Ludwig van Beethoven, Wolfgang Amadeusz Mozart czy Fryderyk Chopin. W niektóre kompozycje artystka wplatała także motywy ikonograficzne: konturowe przedstawienia postaci i scen nawiązujących do fabuły utworu. Tworzyła również autorskie impresje muzyczne, nie nawiązujące do konkretnych utworów. Stanowią one próby przełożenia na język malarstwa i grafiki nastrojów wiążących się z przemianami pór roku i dnia oraz ulotnymi wrażeniami atmosferycznymi. Harmonijna gra kolorów w jej pracach wyraża tonację przywoływanych utworów. Kraupe podkreślała, że „barwy kojarzą mi się zawsze z instrumentami i są stałe. Smyczkowe: srebrne, srebrno-niebieskie, srebrno-zielonkawe, srebrzysta jest ta gama. Trąbki i wszystkie dęte mają barwę oranżową i czerwoną – bardzo wyraźnie”*. Warto zaznaczyć, że w podobny sposób interpretowali kolory instrumentów także muzycy-synestetycy, w szczególności Aleksandr Skriabin. Z powyższej systematyki wyłączony jest fortepian, któremu artystka nie przypisywała stałej wartości kolorystycznej. Barwy stosowane w poszczególnych odwzorowaniach utworów fortepianowych zależały za każdym razem od konstrukcji i nastroju danego dzieła muzycznego.
* B. Niklewicz, Autoryzowany wywiad z Janiną Kraupe przeprowadzony w jej pracowni w Krakowie 12 listopada 2012 roku, [w:] B. Niklewicz, Obrazy muzyki w twórczości Janiny Kraupe-Świderskiej, Poznań 2016, s. 165.