Spichrz nad stawem

olej, płótno

46 × 58 cm

sygnowany p .d.: „K.HILLER 25”

Praca obecnie w depozycie muzealnym Muzeum Śląskiego w Katowicach.

Wystawiany:

• Wystawa Malarzy Łódzkich, Miejska Galeria Sztuki w Łodzi, 1927 r.

Reprodukowany:

• Karol Hiller 1891–1939. Nowe widzenie. Malarstwo, heliografika, rysunek, grafika, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź, 2002., s. 204 il. 19. Obraz oznaczony jako zaginiony

Okres intensywnej pracy artystycznej Karola Hillera był krótki – trwał jedynie nieco ponad dwadzieścia lat. Zakończył się tragicznie, rozstrzelaniem przez Gestapo w 1939 roku w lasach lućmierskich pod Łodzią. Mimo to Hiller zajmuje szczególne miejsce w skomplikowanym pejzażu awangardy polskiej lat 20. i 30. ze względu na silnie indywidualną i prekursorską twórczość. Jego dzieło wymykało się łatwym klasyfikacjom już w czasach współczesnych artyście. Hiller wszedł do historii sztuki także jako twórca eksperymentalnej technik artystycznej, łączącej w sobie elementy grafiki i fotografii z efektami możliwymi do osiągnięcia wyłącznie w malarstwie – heliografiki. W swojej metodzie Hiller tworzył kompozycje głównie gwaszem bądź temperą na szklanych kliszach lub błonach celuloidowych. Niektóre opracowywał poddając je rytowaniu, drapaniu czy ekspresyjnemu rozcieraniu farby. Następnie z tak przygotowanych podłoży wykonywał dobitki fotograficzne. Artysta płynnie zderzał formy geometryczne z miękkimi, biomorficznymi kształtami tworząc abstrakcyjne kompozycje często w nadrealnej poetyce.

W 1916 roku Hiller został powołany do wojska i znalazł się w Kijowie. Tam podjął studia na Akademii Sztuk Pięknych w pracowni charyzmatycznego bizantynisty Michała Bojczuka. Pod jego wpływem zaczął zgłębiać tajniki technologiczne pisania ikon. Z tamtego czasu zostało artyście przekonane o metafizycznym wymiarze kreacji – bliskie zarówno średniowiecznym ikonopisom jak i działającemu w tym czasie Kandinsky’emu. Owa dwoistość twórczości Hillera, który płynnie przechodził między sztuką bliską konstruktywizmowi i zgeometryzowanej abstrakcji do kosmogonicznych akcentów i organicznych form. Jednocześnie był żywo zainteresowany społeczną rolą sztuki. Uprawiał działalność pedagogiczną i krytyczną (tworząc m.in. pismo FORMA w latach 1933-1936).

W dojrzałym malarstwie Hillera z połowy lat 20. dominuje jednocześnie tematyka nowoczesnego, industrialnego miasta oraz podmiejskich pejzaży. Pod wpływem estetyki kubizmu artysta geometryzował formy budując z płaszczyzn i brył zrównoważone, prawie ascetyczne kompozycje.

Spichrz nad stawem, praca z 1925 roku, w katalogu do retrospektywnej wystawy Hillera w Muzeum Sztuki w Łodzi z 2002 roku została uznana za zaginioną. Olej znajdował się wówczas w prywatnej kolekcji. Jest to jeden z ciekawszych pejzaży Hillera – kompozycja oparta jest na zainteresowaniu artysty kontrastem form oraz ich odbiciem w tafli wody. Malarz pokazuje podwójny obraz ujrzanych przez siebie rzeczy i zjawisk. Lekko zgeometryzowane kształty utrzymane są w zgaszonej, żółtawej tonacji barwnej.

Za swojego życia Hiller brał udział w wystawach zbiorowych w kraju i za granicą. W 1938, przed samą wojną doczekał się dużej wystawy indywidualnej w Instytucie Propagandy Sztuki w Warszawie.  Druga retrospektywa, zorganizowana przez Ryszarda Stanisławskiego w Muzeum Sztuki w Łodzi, odbyła się prawie 30 lat po śmierci artysty w 1967 roku.  W 2002 roku, łódzkie Muzeum Sztuki, zorganizowało obszerną ekspozycję, której towarzyszyła naukowa publikacja poświęcona twórczości Hillera.