Stawianie pytań – co ciemna noc

Proweniencja:

• kolekcja prywatna, Warszawa

Wystawiany:

• Stanisław Fijałkowski, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Poznań 2003

Literatura:

• Stanisław Fijałkowski, red. M. Waller, Poznań 2003, poz. kat. 202

Związany najsilniej z Państwową Wyższą Szkołą Sztuk Plastycznych w Łodzi (dzisiaj ASP), Stanisław Fijałkowski studiował tam w latach 1946–1951 (dyplom w pracowni grafiki prof. Ludwika Tyrowicza), by ostatecznie uzyskać nie tylko tytuł profesora (w 1983 roku) ale i prorektora uczelni. W 2002 roku został odznaczony doktoratem honoris causa Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi, w 2003 Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą OOP, a także – w 2005 roku – Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Etap formowania się indywidualnej drogi twórczej (w obrębie której znajduje się nie tylko grafika, ale i malarstwo), charakterystycznego stylu artysty i coraz bardziej skonkretyzowanego obszaru zainteresowań (m.in. symbolem) przypada na lata 60. XX w. Morawińska w ten sposób opisuje dokonania artysty: „W repertuarze form obrazowych Stanisława Fijałkowskiego nieustannie mamy do czynienia z prowokacją polegającą na przeciwstawieniach: geometrii i płynności, abstrakcji – formom organicznym. […] Jego kolory są powściągliwe i ograniczone do dwóch, trzech, motywy są najprostsze: koła, linie poziome i pionowe, sugerujące pejzaż prymarny: niebo, ziemia, horyzont, czasem łącząca je droga. […] Z horyzontów wyrastają grzywy krzywych wyrostków, proste linie, proste kąty i obwody kół uginają się i falują pod napięciem organicznego życia wyczuwalnego pod warstwą narzuconego przez artystę porządku, kolory mają drugie dno, płaskie formy przybierają kształt wydętych fałdów. Napięcia form nadają dynamikę tym uładzonym, kontemplacyjnym obrazom, tworzonym przez mistrza przywiązanego do tradycyjnych technik i wirtuoza w posługiwaniu się farbą. […] Powierzchnie obrazów Fijałkowskiego są suche i czyste, tym ciekawsza wydaje się więc informacja artysty o tym, że jego obrazy wcale nie są z góry precyzyjnie obmyślone, że obraz tworzy się spontanicznie i wynika z kolejnych faktów dokonywanych na płótnie. Powstaje w drodze kontemplacji. Artysta osiąga, malując, stan skupienia niezwykły, pozwalający na doskonałe zespolenie erudycji i intuicji, emocji i umiejętności, ars i techne”.

„Stawianie pytań – co ciemna noc” z 1985 roku to praca symptomatyczna dla całego oeuvre artysty. Intensywny i zdawałoby się ujednolicony kolor tła zaskakuje niuansami: widz odnajduje wzrokiem niby przetarcia, w których realizuje się świetlistość obrazu, a także drobne barwne elementy ustanawiające szczególny rodzaj środowiska dla nieznanej formy nakreślonej ukośnie wobec płótna i wydawałoby się – opadającej spokojnie ku prawemu dolnemu rogowi. Niewymuszona struktura implikuje odczucie zatracenia w obrazie, wyciszenia i kontemplacji.

„Każde zetknięcie z malarstwem Stanisława Fijałkowskiego odbieram jako wtajemniczenie i stopniowe wdrożenie w pewien rodzaj porozumienia międzyludzkiego, porozumienia oczyszczającego, wyzwalającego. Siłą jego dzieła jest bogactwo i zarazem prostota, współzależność między dwuwymiarowością obrazu a pewną, doraźnie stosowaną, iluzją przestrzeni, proporcje i spięcia między formami o wyraźnie rozgraniczonych zarysach, aluzje przedstawieniowe wolne od zobowiązań prawdopodobieństwa […]”.