Szkic do obrazu Sen

ołówek / papier

21,5 x 26,3 cm

datowany i opisany na odwrociu, na papierowej nalepce: SEN, 1930 | ołówek, na odwrociu napis: 1722

Prezentowana praca to szkic przygotowawczy do jednej z częściej wystawianych i reprodukowanych kompozycji Marka Włodarskiego (Henryka Strenga), zatytułowanej „Sen” z 1930 roku. Aktualnie obraz znajduje się w kolekcji Muzeum Narodowego we Wrocławiu (numer inwentarzowy VII–1732) i był wystawiany m.in. na kuratorowanej przez Ryszarda Stanisławskiego wystawie „Metafory”, która odbyła się w 1962 roku w stołecznym Centralnym Biurze Wystaw Artystycznych Zachęta, wystawie „Zrzeszenia Artystów Plastyków «artes» – 1929–1934”, zaprezentowanej w Muzeum Narodowym we Wrocławiu oraz na wystawie „W kręgu nadrealizmu” w tej samej instytucji z 1975 roku. Litografia o podobnym, szkicowym charakterze znajduje się w zbiorach Muzeum Sztuki w Łodzi (numer inwentarzowy MS/SN/GR/1083/8).

„Sen” to surrealizująca kompozycja, łącząca w sobie wieloznaczne elementy, zestawione w nierzeczywistej przestrzeni. Praca powstała w 1930 roku, czyli w okresie, w którym Włodarski poznał słynnego żydowskiego pisarza, Brunona Schulza. Relacja z autorem „Sklepów cynamonowych” stała się konstytuująca dla późniejszego rozwoju malarskiego artysty – dzięki niemu zaczął zwracać uwagę na materialny aspekt swoich działań.

Kilka miesięcy przed realizacją prezentowanego szkicu Włodarski współzałożył awangardową grupę lwowskich artystów plastyków „Artes”. Malarz – wówczas posługujący się przedokupacyjnym, żydowskim imieniem i nazwiskiem Henryk Streng – miał za sobą studia w Wolnej Akademii Sztuk Pięknych we Lwowie i Państwowej Szkole Przemysłowej oraz kilkumiesięczny pobyt w paryskiej pracowni Fernanda Légera. Zafascynowany osobowościami André Bretona i André Massona, mimo wszystko podchodził do surrealizmu dość sceptycznie.

Streng w pełni zaaprobował rozwiązania formalne Légera, takie jak kult przedmiotu, niechęć do estetyzacji czy prymitywizm przedstawienia. W efekcie zaczął tworzyć złożone kompozycje na pograniczu dwóch nurtów – surrealizmu i kubizmu, pełne szczególnej, lirycznej nostalgii. Jego sztukę z lat 30. charakteryzuje również wyraźnie lewicowe zabarwienie polityczne: malarz współpracował wówczas z pismami „Sygnały” i „Omnibus”.

* Marek Włodarski (Henryk Streng) 1903–1960, kat. wystawy monograficznej, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1981, s. 17.