Z cyklu „Akty”

monotypia / papier

29,5 × 36 cm

sygnowany, datowany i opisany na odwrociu: 29,5 × 36 | monotypia | Akty | nr kat. 195 | Maria Jarema | 1953wystawiany:

Maria Jarema, Pałac Sztuki w Krakowie, 1962

literatura:

Maria Jarema, kat. wystawy Pałacu Sztuki w Krakowie, Kraków 1962, s. 44

Maria Jarema była jedną z najciekawszych osobowości artystycznych związanych z środowiskiem krakowskim. Jej sztuka wyróżnia się indywidualnym charakterem, który przez cały okres pracy twórczej artystki nie stracił na wyrazistości. Niezależnie od przynależności do różnych grup artystycznych oraz ograniczeń okresu socrealizmu Jarema zawsze pozostała wierna swojej poetyce. Była rzeźbiarką, malarką, projektantką scenografii i kostiumów.

Swoją edukację artystyczną rozpoczęła w pracowni Xawerego Dunikowskiego na Wydziale Rzeźby krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych (1929–1935). W okresie przed wybuchem II Wojny Światowej poświęcała się przede wszystkim pracy rzeźbiarskiej, tworząc organiczne formy o gładkich powierzchniach. Już w tamtym okresie projektowała oryginalne kostiumy i scenografie dla eksperymentalnego teatru plastyków Cricot (1933–1939) stworzonego przez jej brata Józefa Jaremę. Należała także do Grupy Krakowskiej.

Po zakończeniu działań wojennych Jarema prawie całkowicie porzuciła warsztat rzeźbiarski, kierując swoje zainteresowanie w stronę malarstwa. Uczestniczyła w słynnych Wystawach Sztuki Nowoczesnej oraz brała czynny udział w powoływaniu do życia Drugiej Grupy Krakowskiej w 1957 roku. Była także silnie związana z teatrem Cricot 2 Tadeusza Kantora. Pierwszy spektakl „Mątwa” (1956) artyści stworzyli wspólnie. Później, aż do przedwczesnej śmierci w 1958 roku, Jarema tworzyła dla Cricot 2 rozwiązania przestrzenne i kostiumy.

W 1951 roku artystka wykonała pierwszą monotypię. Od tego momentu zaczęły powstawać jej najwybitniejsze i najbardziej oryginalne dzieła malarskie. Tak jak w przypadku prezentowanej pracy z cyklu „Akty”, artystkę fascynowała przede wszystkim postać ludzka. Jej głównym działaniem stała się próba plastycznego przedstawienia ruchu w obrazie. Formy wykorzystywane przez Jaremę balansują pomiędzy przedstawieniem figuratywnym, a znakiem niemal abstrakcyjnym. Ludzkie ciało w jej kompozycjach zostało zgeometryzowane i spłaszczone, obwiedzione wyraźnym konturem. Artystka konsekwentnie przeprowadzała proces rozbijania figury na drobne cząsteczki ujmując ruch w różnym jego rozumieniu: od kinetycznego po wrażeniowy, doprowadzając swoje kompozycje do niemal abstrakcyjnych. Monotypie często łączyła z olejem czy temperą, nadając pracom walor kolorystyczny. W latach 50. powstawały cykle „Postacie”, „Figury”, „Głowy”, „Chwyty” (1953), „Wyrazy” (1954–1957) czy „Rytmy” (1957–1958).